Melancholie en hoop

Zowel in Joke Hermsens roman ‘Rivieren keren nooit terug’ (2018) als in haar essay voor de Maand van de filosofie 2017 ’Melancholie van de onrust ’ komen de thema’s tijd, melancholie en hoop terug. Hermsen laat zien waarom we liefde, aandacht, rust en culturele expressie - muziek, kunst, literatuur - nodig hebben om onze melancholie niet in depressiviteit te laten omslaan. Tijd is een belangrijk thema in haar werk. We leven op gespannen voet met de tijd, en die doet onrust, angst en onzekerheid toenemen. We hebben tijd nodig om verlies te verwerken, maar die gunnen we ons vaak niet. Joke geeft veel lezingen binnen de zorgsector en de GGZ over deze thema’s. Lees ook twee interviews met Joke Hermsen over deze thematiek DeMorgen en de Verwondering.

Kairos en Chronos
De tijd heeft volgens de oude Grieken twee gezichten: Chronos en Kairos, oftewel de kwantitatieve kloktijd en de kwalitatieve aandachtsvolle tijd. Joke schreef er meerdere boeken over, waaronder Stil de tijd (2009; 25e herdruk), Windstilte van de ziel (2010) en Kairos. Een nieuwe bevlogenheid (2014; 9e druk). Kairos is de innerlijke ervaring van tijd, - een soort tussentijd -  waarin we terecht komen als we uitrusten, mijmeren, naar muziek luisteren, of onze aandacht goed focussen; het was voor de Grieken de tijd voor inzicht en verandering bij uitstek. Over deze Griekse god van het ’geschikte ogenblik’ en de juiste menselijke maat vertelt Joke: ’Hoe technologischer de samenleving wordt, hoe meer we de behoefte krijgen aan rust en aandacht. We hebben regelmatig een Time Out van Chronos nodig om weer inspiratie binnen de Kairotische tijd op te doen. Alleen dan zal de mens het onderscheid met computer, robot en machine kunnen maken, namelijk het vermogen tot creativiteit en empathie én het vermogen opnieuw te beginnen.’

Meer informatie over Kairos op het gebied van zorg, onderwijs, cultuur en duurzaam en betrokken leiding geven vindt u op www.kairosvisie.nl. Joke Hermsen is ook curator; in 2017 stelde zij de grote, internationale kunst expositie in het Kasteel van Gaasbeek samen, nabij Brussel. Op deze drukbezochte expositie werden diverse kunstwerken, video’s en geluidsinstallaties over ’Het geschikte ogenblik van Kairos’ getoond.

Dromen en dagdromen
Waarom dromen we? Hoe vaak dromen we? En wat kunnen we ervan leren? In de oudheid dacht men dat dromen toekomst voorspellende waarde hadden. Tegenwoordig worden dromen als boodschappers van het onbewuste gezien, maar ook als hulp om emoties te verwerken. Overdag kunnen onze gedachten wel eens afdwalen, en dat wordt dagdromen genoemd. Waarom zien filosofen de dagdroom als de broedplaats van de verbeeldingskracht?
Over dromen en dagdromen gaat deze lezing van Joke Hermsen, die zij met voorbeelden uit de filosofie, de literatuur, de psychoanalyse en de beeldende kunst zal illustreren.

’Ken u zelf’. Het ’zelf’ schrijven.
De literatuur van de 21e eeuw kent een ware opleving van het autobiografische genre: persoonlijke memoires, dagboeken en autobiografisch getinte romans vinden gretig aftrek bij het lezerspubliek. Ook schrijvers die vroeger beweerden nooit over zichzelf te zullen schrijven hebben inmiddels de verschillende vormen van het autobiografische genre verkend. 
De klassieke opdracht aan de mens van het orakel van Delphi ‘Ken u zelf’ (gnothi seauton) blijft onverminderd van kracht én tot de verbeelding spreken. Maar wie heeft precies het woord in deze autobiografische teksten? Heeft de schrijver zelf de regie in handen, of spelen ook de omstandigheden, het toeval, de traditie en het onbewuste een belangrijke rol in dit proces? 
In deze lezing over het ‘zelf kunnen schrijven’ zal Joke Hermsen veel voorbeelden gebruiken uit de hedendaagse literatuur, zoals Annie Ernaux, Hella S. Haasse,  Annie Dillard en Eduard Louis.

Joke Hermsen spreekt als deskundige over:

• Stil de tijd: over tijd, herinnering en creativiteit en het belang van rust.
• Kairos & Chronos: hoe houden we aandachtsvolle tijd in zorg en onderwijs?
• Dromen & dagdromen: broedplaats van de verbeeldingskracht
• Ken u zelf: autobiografisch genre in de hedendaagse literatuur
• Melancholie en hoop: hoe vinden we de juiste balans hiertussen?
• Tijdsdruk & technostress: de homo digitalis versus de homo empathicus
• Onderwijs en zorg in de 21e eeuw: wat zijn de belangrijkste doelstellingen?
• De roman als kuuroord. Waarom zijn literatuur en kunst goed voor de gezondheid?
• Waarom zijn kunst en politiek bondgenoten van elkaar? (zie ook het verslag van haar bijdrage aan het Paradisodebat 2014)
• De mens is een ’geboortelijk’ wezen: initiator en vernieuwer: Hannah Arendt

Lees ook het interview van Fokke Obbema met Joke Hermsen over De Zin van het Leven in de Volkskrant (5 mei 2019).